Ουτοπία...

[Περιοδικό ne.o. - Μάιος 2003]

Η σημερινή τεχνολογία συμπυκνώνει τις εξελίξεις στο χρόνο, κάνοντας τα πράγματα να συμβαίνουν γρηγορότερα απ' ότι στο παρελθόν. Ετσι, οι πόλεμοι και οι κατακτήσεις τελειώνουν πριν καλά-καλά αρχίσουν και η νέα μορφή των πραγμάτων είναι γεγονός γρηγορότερα από ότι συνηθίσαμε να διαβάζουμε στα βιβλία της ιστορίας. Εκτός από τα αποτελέσματα της χρήσης της, χαρακτηριστικό μέτρο της ταχύτητας με την οποία τρέχει η ιστορία αποτελεί εξάλλου και από μόνη της η τεχνολογία. Τα μέτωπα των εξελίξεων είναι τόσα πολλά που η παρακολούθηση όλων είναι αδύνατη, καθένα δε από αυτά είναι ένας πλήρης κόσμος, με την έννοια ότι μπορεί να γεμίσει το οπτικό πεδίο της σκέψης και της δράσης καθενός ατόμου ξεχωριστά.

Ο πλουραλισμός των λογικοφανών απόψεων πάνω στο ίδιο θέμα, καθώς και η απόλυτη εξατομίκευση της έννοιας της Λογικής, είναι χαρακτηριστικά της ισχύος του παραπάνω. Καθένας τοποθετείται (θεωρητικά και στην πράξη) με βάση τη δική του εικόνα για τα πράγματα η οποία διαμορφώνεται σχεδόν αποκλειστικά με χρήση της τεχνολογίας: Η θέση μας περί δικαίου και αδίκου, περί καλού και κακού, περί εφικτού και ουτοπίας, περί διεξόδων και μονοδρόμων, είναι αποτέλεσμα των μηνυμάτων που μας έχουν μεταφερθεί από τα τεχνολογικά μέσα επικοινωνίας.

Πιστεύουμε ότι κάτι είναι "κακό" επειδή ως τέτοιο το βλέπουμε επανειλημμένα στην τηλεόραση ως είδηση, ή ότι κάτι είναι "φυσιολογικό" επειδή έχουμε συνηθίσει να ψυχαγωγούμαστε (!) παρακολουθώντας το. Ετσι, ένας ηγέτης είναι κακός ή καλός όχι γιατί έτσι τον χαρακτηρίζει ο λαός του, αλλά για τους λόγους που προβάλλονται. Μια επέμβαση στην άλλη άκρη του κόσμου είναι "κάτι που συμβαίνει", όχι επειδή γνωρίζουμε και αποδεχόμαστε τους πραγματικούς στόχους της, αλλά διότι έχουμε εθιστεί στο να ψυχαγωγούμαστε βλέποντας τις ταινίες που ηρωοποιούν τέτοιες επεμβάσεις. Οσοι θεωρούν το παραπάνω "τραβηγμένο" μπορούν να συμβουλευτούν το CDROM με εκπαιδευτικό υλικό (courseware) του πανεπιστημίου των ΗΠΑ Princeton, με θέμα "The western way of war" στο οποίο η φιλμογραφία του Hollywood αναφέρεται ρητά και σε ξεχωριστό κεφάλαιο ως χαρακτηριστικό μέσο έκφρασης του "δυτικού τρόπου του πολέμου". Πλήθος ταινιών και σειρών που (υποτίθεται ότι) μας "ψυχαγώγησαν" ταξινομούνται εκεί, από τους ίδιους τους δημιουργούς των σειρών αλλά και των πολέμων.

Πρακτικές που χαρακτήριζαν τα "ολοκληρωτικά" καθεστώτα, όπως παρακολούθηση επικοινωνιών και πολιτών, διασπορά πλαστών ειδήσεων, βίαιη καταστολή της άλλης άποψης κ.ά., σήμερα εφαρμόζονται από τα "φιλελεύθερα", ενίοτε μάλιστα με διθυράμβους. Μάλιστα, το ίδιο το "φέρον σήμα" της σύγχρονης πολυμεσικής προπαγάνδας, φέρει και καλλιεργεί την θέση ότι τα πράγματα δεν μπορούν παρά να είναι έτσι όπως είναι, ή τουλάχιστον, την εύλογη αμφιβολία περί της δυνατότητας αλλαγής τους, εφαρμόζοντας στην πράξη το "αν δεν μπορείς να τους πείσεις, δημιούργησέ τους σύγχυση".

Αυτό εφαρμόζεται σε όλες τις κλίμακες, από την παγκόσμια κλίμακα της "εξαγωγής της δημοκρατίας" (κάποτε ήταν "εξαγωγή της επανάστασης" και ήταν κακό, σήμερα είναι καλό...) μέχρι την αποδοχή και περίθαλψη της μετριότητας που κυβερνά (και) αυτόν τον ταλαιπωρημένο τόπο. Ετσι, οι εν Ελλάδι νεκροί του Αλιάκμονα, του ΕΚΑΒ, των Τεμπών, του "Σάμαινα" και τόσοι άλλοι, μπορούν να αναζητήσουν τη δικαίωσή τους μόνο στις 30-40 τηλε-υπάρξεις που σύρουν τη μετριότητά τους στα "παράθυρα" λίγο μετά από την είδηση ότι βομβαρδίστηκε το μαιευτήριο από τους "απελευθερωτές", λίγο πριν την είδηση για το προσωπικό δράμα της τραγουδίστριας και της μοντέλας και αρκετά πριν την εκπαιδευτική τηλεόραση των "ρεάλιτυ", του "Ράμπο" και του "Παγκόσμιου Στρατιώτη". Το φαινόμενο είναι παγκόσμιο (αν αυτό είναι παρηγοριά), μόλις έχει αρχίσει να εκτυλίσσεται στην πλήρη του έκταση και όλοι θα πάρουμε θέση με τη μία ή την άλλη πλευρά, είτε το παραδεχόμαστε είτε όχι. Το ερώτημα για να κλείσουμε είναι το "τι αποτελεί ουτοπία: να πιστεύεις ότι αυτός ο κόσμος μπορεί να αλλάξει ή ότι μπορεί (έστω) να παραμείνει όπως είναι;"