Περί κριτικής και έργων

Η κριτική της πραγματικότητας, όπως και να την αντιλαμβάνεται κανείς, είναι πάντα ευκολότερη από τη διαμόρφωσή της. Για να κάνεις κριτική χρειάζεσαι κατ' ελάχιστον ορισμένες προσλαμβάνουσες παραστάσεις, μαζί με τις αναμνήσεις από το σχολείο περί καλού και κακού. Καλό είναι να έχεις ολοκληρωμένη γνώση ενός θέματος ή της ολότητας των θεμάτων που συγκροτούν την σύνθετη πραγματικότητα, όμως οι ελάχιστες προϋποθέσεις είναι οι προαναφερθείσες, και αυτές πράγματι πληρούνται από πολλούς κρίνοντες. Το αποτέλεσμα το βλέπουμε παντού γύρω μας, δεν απορούμε δε ακόμη όταν η κριτική παραβαίνει αυθαίρετα τις αρχές της λογικής και της επιστημονικής μεθοδολογίας, βασιζόμενη σε εντυπώσεις και επιφανειακές διαπιστώσεις οι οποίες πολλάκις επαναλαμβάνονται από όλες τις πλευρές που εκπέμπουν πληροφορία στο περιβάλλον.

Είναι πολλά θέματα που αν τα εξετάσει κανείς μεμονωμένα, θα αποκτήσει μια εικόνα που θα τον οδηγήσει ενστικτωδώς ή έστω ασυναίσθητα, σε ατεκμηρίωτη και μη επιστημονική κριτική και σε πρόχειρες αποφάσεις που μόνο χειρότερα θα κάνουν τα πράγματα. Για παράδειγμα, βλέπουμε όλοι ότι η εικόνα της εκπαίδευσης είναι τουλάχιστον προβληματική. Η αναποτελεσματικότητα και η διαφθορά έχουν βαθιά χαραγμένα τα σημάδια τους σε όλες τις θεσμικές δομές της και κυρίως στην καθημερινότητά της. Τα επ αυτού παραδείγματα αναδύονται στις εκπομπές των απανταχού τηλε-ερευνητών. Αυτά, όμως, είναι μόνο η επιφάνεια. Είναι το αποτέλεσμα, η "κορυφή του παγόβουνου" κατά το δημοσιογραφικώς λεγόμενον. Για αντιληφθεί κανείς την πραγματική ουσία, και κατά συνέπεια, για να μπορεί να συλλάβει αποτελεσματικές αποφάσεις, χρειάζεται ιδιαίτερος κάματος ώστε να προσεγγιστούν τα ουσιώδη και ως εκ τούτου μη επιφανειακά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης.

Το αυτό ισχύει και για πολλά άλλα από τα θέματα των τηλεοπτικών ερευνητών, όπως η κατάσταση στη δικαιοσύνη, στην εκκλησία και παντού στις αξίες του παρελθόντος οι οποίες σήμερα τελούν υπό τηλεοπτική αποκαθήλωση, τεκμηριωμένη δήθεν, μόνο από την πρόχειρη και αντιεπιστημονική κριτική της επιφανείας, αλλά ταυτόχρονα ιδιαίτερα δημοφιλή, ως διεγείρουσα τις ιδιοσυχνότητες του ατομικού και συλλογικού "αι-σιχτίρ". Και αν πράγματι πρέπει να γίνουν αλλαγές, που πρέπει, αυτές πρέπει να γίνουν για τους σωστούς λόγους, και με τρόπο που θα αποφύγουμε να χαρακτηρίσουμε "σωστό", όμως γνωρίζουμε ότι δεν είναι εύκολος, ανέξοδος, δεν εφαρμόζεται "αύριο" και δεν επιφέρει άμεση εξωτερική ευδαιμονία σε όποιον τον ακολουθεί. Για τέτοιες αλλαγές άλλος δρόμος δεν φαίνεται να υπάρχει πλην αυτού που απαιτεί κάματο δεκαετιών, χρόνος που σήμερα ηχεί ως το σύγχρονο ισοδύναμο του χρόνου κατασκευής των πυραμίδων, ασφαλώς με την ελέω τεχνολογίας εντυπωσιακή διαστολή του χρόνου.

Η εποχή αυτή, όμως, δεν είναι η εποχή του κάματου και των έργων που διαρκούν δεκαετίες. Είναι εποχή της αλλαγής "εδώ και τώρα", και της αναδιάρθρωσης γενικώς και αορίστως ή έστω σύμφωνα με προγράμματα κομμάτων, τα οποία είναι δυστυχώς προϊόν επιφανειακής και αντιεπιστημονικής κριτικής προσέγγισης της φαινομενικής πραγματικότητας, με μηδαμινή έμπνευση και πλήθος ομηριών. Ετσι, οι ραγδαίες εξελίξεις και οι πάσης φύσεως και κλίμακας διαρθρωτικές αλλαγές που ακούμε και βλέπουμε, αποτελούν πρακτικά αυτοσκοπό που ανακυκλώνεται στην επιφάνεια, προκαλώντας μάλιστα ενίοτε ισχυρές κοινωνικές αναταραχές, με μόνο και πλέον κοινότυπο επιχείρημα υπεράσπισης στο υποθετικό κοσμικό δικαστήριο, αυτό των καλών προθέσεων.

Από την άλλη, υπάρχουν αρκετές θεωρίες συνωμοσίας, σύμφωνα με τις οποίες όλα αυτά είναι μέρος ενός σχεδιασμού που στοχεύει στο να εγκαθιδρύσει μια αόρατη αλλά αποτελεσματική παγκόσμια κυριαρχία με κύρια όπλα τον έλεγχο της εκπαίδευσης, της ενημέρωσης, και κατ επέκταση της συμπεριφοράς των πολιτισμών σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Χωρίς να μπορούμε να έχουμε άποψη περί αυτού, ο συνδυασμός όλων των αναφερθέντων μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο σκεπτόμενος άνθρωπος οφείλει να υπερβεί τη στάση ζωής που χαρακτηρίζεται επιφανειακή προσέγγιση της Ιστορίας και να οργανώσει τη σκέψη και τη συμπεριφορά του με μια ευρύτερη θεώρηση που όμως απαιτεί πολλή και δύσκολη δουλειά μέσα και έξω από το άτομο. Τότε η όποια κριτική θα έχει βαθύτερο νόημα και περισσότερη ουσία, σε ό,τι και αν αναφέρεται και, ασφαλώς, θα οδηγεί σε μεγαλύτερα Εργα.