Περί κρίσης και κρίσεων

(Περιοδικό ne.o. - Τεύχος 75 - Οκτώβριος 2007)
Το διάστημα που πέρασε υπήρξε πλούσιο σε επικαιρότητα όσο λίγες άλλες περίοδοι εδώ και αρκετά χρόνια. Καθένα από τα γεγονότα που συνέβησαν αλλά κυρίως οι πυρκαγιές, οι εκλογές και οι εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ έχει τη δική του σημειολογία και αποτελεί αντικείμενο αυτοτελούς ή γενικότερης μελέτης ανάλογα με το χαρακτήρα της προσέγγισης και, ασφαλώς, με τον μελετητή. Η πολιτική ανάλυση σύμφωνα με την οποία οι πυρκαγιές καταδεικνύουν την εγκληματική ανικανότητα της κυβέρνησης η οποία παρόλα αυτά δεν τιμωρήθηκε στις εκλογές λόγω της ανεπάρκειας της ηγεσίας ή/και της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ, είναι εντελώς επιφανειακή, όπως άλλωστε είναι και η άλλη ανάγνωση των γεγονότων, σύμφωνα με την οποία οι πυρκαγιές ήταν φαινόμενο επίθεσης εχθρικών δυνάμεων την οποία προσπάθησε να αντιμετωπίσει με κάθε μέσο η κυβέρνηση και παρά την αντιπολιτευτική συμπεριφορά του ΠΑΣΟΚ, σε κάποιο βαθμό το πέτυχε πράγμα που, σε συνδυασμό με τη γενικότερη εικόνα της, της έδωσε και τη δεύτερη ευκαιρία στις εκλογές.

Η απάντηση στο ερώτημα "ποιος ο κοινός παρανομαστής" όλων των παραπάνω γεγονότων είναι απλή: είναι οι πολίτες αυτής της χώρας, με τις ιστορικές τους καταβολές και την κρίση που διαμορφώνουν με βάση την εκπαίδευση που έλαβαν καθώς και με τις ευρύτερες επικοινωνιακές επιρροές που δέχονται. Με αφορμή τη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή που γνώρισε ποτέ η χώρα, θα περίμενε κανείς να είναι σχήμα λόγου η διατύπωση "ο κόσμος να καίγεται, εγώ ψηφίσω Καραμανλή". Είναι, όμως, κυριολεξία, η οποία δεν πηγάζει μόνο από την κρίση των ψηφοφόρων σχετικά με την ικανότητα εν προκειμένω του Καραμανλή σε σχέση με τον Παπανδρέου. Πηγάζει και από το ασυνείδητο ενοχικό αίσθημα του ανώνυμου Ελληνα πολίτη. Και εξηγούμαστε.

Εδώ και δεκαετίες, και σίγουρα όχι αδίκως, η λειτουργία της εξουσίας στη χώρα μας έχει ταυτιστεί με την "μαύρη αντίδραση" που δημιούργησε τις εξορίες, τις δικτατορίες, την καταστολή και πλήθος άλλων δεινών. Η αντίδραση αυτή, αντί μεταπολιτευτικά να οδηγήσει σε συνειδητοποιημένες και άρα αυτοπεριοριζόμενες δημοκρατικές διαδικασίες σε επίπεδο κράτους αλλά και κάθε πολίτη ατομικά, εκφυλίστηκε σε μια δήθεν ελευθεριότητα στο όνομα μάλιστα της προοδευτικότητας. Το "κάνω ό,τι θέλω και το ανταλλάσσω με την ψήφο μου" είναι το σλόγκαν της μεταπολιτευτικής Ελλάδας της "Αλλαγής" το οποίο είναι ορατό παντού, από την πολεοδομική μέχρι την οδική συμπεριφορά μας. Αν "υπήρχε κράτος", όπως διαμαρτύρονταν οι ...νομάρχες και λοιποί τοπικοί άρχοντες των περιοχών που καίγονταν, το πιο πιθανό είναι ότι οι περιοχές τους δεν θα είχαν τα χάλια που έχουν. Ομως το κράτος δεν υπήρχε όχι γιατί εκδηλώθηκε η αναποτελεσματικότητα που όλοι είδαμε: αυτό είναι το αποτέλεσμα. Η αιτία κατά την άποψη του γράφοντος είναι ότι οι πολίτες οι ίδιοι επέλεξαν εδώ και χρόνια να εκλέγουν εκπροσώπους που θα τους βοηθήσουν "να κάνουν τη δουλειά τους" και όχι που θα δημιουργήσουν πάνω απ' όλα δημοκρατική συνείδηση η οποία θα έθετε μόνη της τα όρια της ελευθερίας και της αντίληψης της ανάπτυξης χωρίς την υποκρισία και την έως εκφυλισμού κατάχρηση της έννοιας "δημοκρατία".

Με απλά λόγια, από το καλοκαίρι και μετά όλοι οι πολίτες της χώρας αυτής γεύτηκαν τα αποτελέσματα των επιλογών τους ως προς το κράτος: να είναι όσο ανύπαρκτο γίνεται, ώστε αυτοί να δρουν "ελεύθεροι" και ανενόχλητοι. Από το κράτος της βίαιης καταστολής, περάσαμε στο κράτος του "ό,τι θέλουμε κάνουμε". Ε, λοιπόν, χωρίς να υποστηρίζουμε την επιστροφή σε κανένα από τα καθεστώτα του παρελθόντος, ένα τέτοιο κράτος δεν είναι αποτελεσματικό στη διαχείριση κρίσεων και αυτή η αναποτελεσματικότητα δεν οφείλεται στην τελευταία κυβέρνηση, αλλά στις επιλογές του συλλογικού μας ασυνείδητου, που χρονολογούνται κατ' άλλους μέχρι την τουρκοκρατία, και κατ άλλους από καταβολής κόσμου. Είναι το κράτος-καθρέφτης όσων χτίζουν στο ρέμα παρακάμπτοντας, όλοι ξέρουν πώς, την νομιμότητα, και στη συνέχεια διαμαρτύρονται για την ανυπαρξία του όταν πλημμυρίζουν. Αν υπήρχε κράτος να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις κρίσεις του καλοκαιριού, τότε δεν θα μπορούσε κανείς να λειτουργεί με τη "μαγκιά του" που καταχρηστικά βαπτίστηκε "δημοκρατία".

Αυτό το γνωρίζουν αρκετοί και ίσως περισσότερο οι αρχηγοί της αξιωματικής αντιπολίτευσης η οποία τιμωρημένη από την κοινή γνώμη βιώνει το δικό της δράμα το οποίο και πάλι είναι καθρέφτης της ίδιας νοοτροπίας: η εξουσία που επιδιώκεται ως αυτοσκοπός μιας εξόχως ετερογενούς ομάδας, είναι δύναμη συνοχής μόνο όταν υπάρχει. Οταν χάνεται, τότε ξεκινούν εκρηκτικές διεργασίες οι οποίες δυνητικά, αλλά όχι με βεβαιότητα, θα οδηγήσουν μπροστά τις εξελίξεις. Με τις υγείες μας...