Η νόσος των ζαλισμένων πουλερικών

[Περιοδικό ne.o. - Νοέμβριος 2005]

Η γενιά των παππούδων ημών, των σημερινών τριάντα-και-κάτι, πιθανότατα πολέμησε ή έζησε τους πόλεμους του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα. Η γενιά των γονέων μας έζησε την ανοικοδόμηση που ακολούθησε, και κατόπιν τον ψυχρό πόλεμο και την πολιτισμική ώσμωση μεταξύ "ανατολής" και "δύσης". Και οι δύο γενιές είχαν έντονο το χαρακτηριστικό της ανασφάλειας της ίδιας της επιβίωσης. Ο πόλεμος στην "κλασική" του μορφή για τους μεν, η επαπειλούμενη πυρηνική απειλή για τους δε. Η δική μας γενιά, αν και πρόλαβε ολίγον από ψυχρό πόλεμο και κατόπιν είδε το "ξεκαθάρισμα λογαριασμών" του τέλους του, δεν βίωσε την απειλή της επιβίωσης με την αμεσότητα των προηγουμένων γενεών. Ισως δεν είναι υπερβολή η σκέψη ότι η γενιά μας, πρώτη μετά από πολλές, πίστεψε πως θα ζήσει σε ένα ειρηνικό και ασφαλή κόσμο, έστω και αν δεν συμφωνεί με τον τρόπο που διαμορφώθηκε η "τάξη και η ασφάλεια" σε αυτόν.

Τα πράγματα όμως, μάλλον απέχουν από το να είναι έτσι. Η εξαφάνιση του "αντίπαλου δέους" δεν σήμανε και το τέλος της ανασφάλειας. Νέοι εχθροί ανακαλύφθηκαν και όχι με διαφορετική ιδεολογική ή φιλοσοφική ταυτότητα. Μάλιστα, φαίνεται ότι η ταυτοποίηση μέσω των φιλοσοφιών είναι "επικίνδυνη" και τόσο ως ιδέα, όσο και ως πρακτική εγκαταλείφθηκε, όπως τουλάχιστον έμπρακτα φρόντισαν τα εκσυγχρονιζόμενα και παγκοσμιοποιημένα εκπαιδευτικά συστήματα των πολλών. Οι "νέοι εχθροί" εμφανίζονται να έχουν διάφορες άλλες ταυτότητες: θρησκευτικές, εθνικές, ακόμη και προσωπικές, πάντως όχι φιλοσοφικές ή ιδεολογικές. Ενίοτε οι "νέοι εχθροί" δεν ταυτοποιούνται με καμία σαφήνεια, όχι διότι δεν φέρουν ταυτότητα, αλλά γιατί επιχειρείται να επικρατήσει η άποψη ότι είναι οι "Αλλοι" και εφόσον δεν είναι "Εμείς" είναι εχθροί. Τελεία.

Ασφαλώς και κανείς δολοφόνος δεν είναι αθώος, όμως αυτό ισχύει εκατέρωθεν, και μάλιστα με δύο σημαντικές παρατηρήσεις. Πρώτο: στο σύμπαν δεν υπάρχει δικαιοσύνη - πιστεύουμε μόνο πως υπάρχει αρμονία. Δεύτερο: την ιστορία τη γράφει ο Νικητής.

Ετσι, η δική μας γενιά έχει άλλους πολέμους να πολεμήσει και μόνο αν χρειαστεί θα πολεμήσει και τον πόλεμο της επιβίωσης. Πολλοί τελούν σε σύγχυση για το ποιος είναι ο πόλεμος αυτός. Αλλοι πιστεύουν ότι είναι ενάντια στην τρομοκρατία, άλλοι ενάντια στους "φανατικούς" που εκφράζονται δια της τρομοκρατίας, άλλοι ενάντια στη συγκεκριμένη θρησκεία που γεννά τους φανατικούς. Μια εκδοχή σε διαφορετικό μήκος κύματος λέει ότι ο δικός μας πόλεμος είναι ενάντια στην εκδίκηση της φύσης, η οποία θα λάβει χώρα με το AIDS, τις αγελάδες, τα πουλερικά, το νερό, τα φίδια και ποιος ξέρει τι άλλο. Οι περισσότερο "συνομωσιολόγοι" μιλούν για εργαστηριακούς ιούς που διέφυγαν εκούσια ή ακούσια. Τέλος, μια επίσης δημοφιλής εκδοχή λέει ότι ο δικός μας πόλεμος είναι ενάντια στον "Μεγάλο Αδερφό", το internet και τα συναφή.

Το να πει κανείς ότι ο δικός μας πόλεμος είναι ενάντια σε όλα αυτά είναι μάλλον αφελές, καθότι δεν είναι δυνατό να μάχεται κανείς το περιβάλλον του στο σύνολό του και όλα αυτά οριοθετούν σήμερα σε μεγάλο βαθμό το περιβάλλον μας. Αποψή μας είναι ότι ο πραγματικός μας εχθρός είναι η εγκατάλειψη της φιλοσοφίας και τα συνεπακόλουθα αυτής. Είναι η σύγχυση, η αμφιβολία, η έλλειψη φιλοσοφικού μηχανισμού αποτίμησης της Ιστορίας. Το τέλος των ιδεολογιών του "υπαρκτού σοσιαλισμού" σήμανε και το τέλος των ιδεολογιών γενικά. Σήμανε την αμφισβήτηση της φιλοσοφίας σε όφελος της "νόσου του ζαλισμένου πουλερικού", την οποία φέρει σχεδόν στο σύνολό της η παγκοσμιοποιημένη γενιά μας. Τελικά, δεν έχει τόσο σημασία αν μια φιλοσοφική θεωρία είναι καλή ή κακή, σωστή ή λάθος, όσο έχει σημασία το να επιδιώκουμε να εξελίσσουμε τη σκέψη και τη φιλοσοφία, να πιστεύουμε και να διαλεγόμαστε. Αυτά, όμως, καταπλακώνονται από την κατανάλωση, από τις "ειδήσεις των 8", και γενικά από την ανάγκη προς συμμόρφωση, μιας γενιάς που σε μικρή ηλικία καλοπέρασε και τώρα φοβάται ακόμη και να σκεφτεί ότι θα μπορούσε να σκέφτεται διαφορετικά. Αυτός είναι ο πραγματικός δικός μας πόλεμος: η απαξίωση της ίδιας της σκέψης.