Ο "τρίτος πόλος"

[Περιοδικό ne.o. - Φεβρουάριος 2006]

Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από την ελληνική πολιτική σκηνή: το φάντασμα του "Τρίτου πόλου". Οι παραδοσιακοί πολιτικοί σχηματισμοί αγωνιούν για την επιβίωσή τους και σχεδιάζουν ήδη τη μετάλλαξή τους. Δίπλα τους, πολλές συζητήσεις για τον λεγόμενο "τρίτο πόλο", δηλαδή για μια εναλλακτική πρόταση εξουσίας. Οι διάφορες έρευνες δίνουν εντυπωσιακές απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτουν: "οι πολίτες δεν είναι ικανοποιημένοι ούτε από την κυβέρνηση ούτε από την αντιπολίτευση". "Η αισιοδοξία των ελλήνων για το μέλλον είναι από περιορισμένη έως ανύπαρκτη", και άλλα παρεμφερή μηνύματα τα οποία, ακόμη και αν είναι προϊόν κατευθυνόμενων ερευνών, δεν μπορούν παρά να έχουν μια δόση αλήθειας, επαρκή για να τροφοδοτήσει συζητήσεις σε διάφορους "κύκλους" μεταξύ των οποίων επιχειρηματίες, καναλάρχες, δημοσιογράφοι, πανεπιστημιακοί, δικηγόροι και λοιπές "δημοκρατικές δυνάμεις".

Σε υγιείς συνθήκες, το φαινόμενο αυτό είναι προνόμιο κάθε δημοκρατίας που εξελίσσεται. Την οριστική απάντηση στο αν η δική μας περίπτωση είναι τέτοια θα δώσει ασφαλώς η ιστορία. Μέχρι τότε, έχει ενδιαφέρον να σημειώσουμε μερικά στοιχεία που δίνουν μορφή στο σύγχρονο ελληνικό φαινόμενο του "Τρίτου πόλου".

Κατ αρχήν, η διαμόρφωση της γνώμης μας για την αναγκαιότητα και τα επιθυμητά χαρακτηριστικά ενός "αδιάφθορου νέου σχήματος", γίνεται από τις ίδιες ακριβώς πηγές που για δεκαετίες συντηρούν το υπάρχον διπολικό σύστημα. Οι αρχικά μεμονωμένες προσπάθειες ευτελισμού των υπαρχόντων συστημάτων πολιτικών αξιών, έχουν πλέον γίνει περισσότερες και εκτείνονται σε μεγάλο εύρος, από τη δικαστική εξουσία μέχρι τη λειτουργία της τελευταίας δημόσιας υπηρεσίας, τα φαινόμενα παρακμής των οποίων γίνονται σενάρια ανακάλυψης της πραγματικότητας που βιώνουν οι πολλοί, και επιπλέον παράγουν άφθονο γέλιο. Στις κατά κάποιους δονκιχωτικές αυτές προσπάθειες, πρωταγωνιστεί μια συνεχώς διευρυνόμενη ομάδα δημοσιογράφων, πλαισιωμένη από μια συγκεκριμένη ομάδα πολιτικών, δικηγόρων, και γενικά "σχολιαστών", πολλοί εκ των οποίων έχουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης για τη σημερινή κατάσταση, και ως εκ τούτου η συμμετοχή τους στην τηλεοπτική αποκαθήλωση των εξουσιών (τους;) είναι τέτοια, που προκαλεί, αν μη τι άλλο, ερωτηματικά.

Η παρακμή των εξουσιών δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Αποτελεί συνέχεια μιας πορείας που ξεκίνησε από την ίδρυση του νεώτερου ελληνικού κράτους. Αποφεύγοντας την αναζήτηση αιτιών στο βάθος της ελληνικής ιστορίας, αρκεί να εντοπίσουμε τη χρονική ταύτιση της "μεγάλης κατηφόρας" με την περίοδο διακυβέρνησης των ανθρώπων της "αλλαγής". Αυτών που ανέδειξαν σε υπέρτατη αξία το θάψιμο της παραγωγής (και όχι μόνο της πρωτογενούς) με αντάλλαγμα την "επιδότηση", χρεώνοντας παράλληλα τις επόμενες γενιές, ώστε να εξασφαλίσουν μέσω της ψήφου των προηγουμένων το χρόνο παραμονής στην εξουσία που τους επέτρεψε να ολοκληρώσουν το έργο τους. Ετσι, μαζί με τη γεωργική παραγωγή, θάβονταν σιγά-σιγά και οι απόψεις όσων πιστεύουν στη δουλειά και όχι στον παρασιτισμό, στην παραγωγή και όχι στην επιδότηση της υποκρισίας, στη γνώση και όχι στην "ανωτατοποίηση" άνευ αντικρίσματος. Πολλοί λένε ότι "και οι άλλοι τα ίδια θα έκαναν", αλλά και έτσι να είναι, η ιστορία δεν αλλάζει. Βέβαια και η "δεξιά" έχει βαρύτατο παρελθόν αλλά και πιο δύσκολο παρόν, στο οποίο δεν φαίνεται να μπορεί να τα καταφέρει ιδιαίτερα καλά.

Ολα αυτά, σε συνδυασμό με την μετατροπή της ιστορικής γνώσης σε εξεταζόμενη ύλη που παπαγαλίζεται αποστεωμένη στα σχολεία, έχουν δημιουργήσει τις συνθήκες αναζήτησης μιας "Τρίτης λύσης" η οποία καλώς εχόντων των πραγμάτων θα αποτελέσει τουλάχιστον ρυθμιστή των εξελίξεων. Αυτό γίνεται αντιληπτό σε πολλούς, οι οποίοι, γιατί όχι, σκέφτονται σοβαρά το ενδεχόμενο δημιουργίας του "Τρίτου πόλου". Το αν οι συζητήσεις, που προς το παρόν λαμβάνουν χώρα σε αρκετά διαφορετικά σαλόνια, τελικά συγκλίνουν σε μία ή σε περισσότερες προτάσεις, θα φανεί. Το αν οι προτάσεις αυτές θα είναι πραγματικά διαφορετικές ή αν θα ενσωματώσουν απλά την μετεξέλιξη των σχηματισμών που μας οδήγησαν εδώ, ίσως και με πρωταγωνιστές πολλούς από τους ενόχους του παρελθόντος, επίσης θα μας γίνει σύντομα γνωστό. Προς το παρόν, μένουμε στη γοητεία της ρευστότητας των εξελίξεων.