Πολιτική ορθότητα

(Περιοδικό ne.o. - Τεύχος 59 - Μάρτιος 2006)
Η αίσθηση της συλλογικής και ατομικής ευθύνης είναι μια έννοια που επιδέχεται αρκετές ερμηνείες. Συχνά, θύμα και αυτή του βιασμού των εννοιών στις μέρες μας, η λέξη "ευθύνη" χρησιμοποιείται σε φράσεις - κλισέ στολίζοντας συνήθως ανόητες (άνευ νοήματος) ομιλίες πολιτικών προσώπων. Η "απόδοση ευθυνών" είναι για τον σκεπτόμενο πολίτη άλλη μία λειτουργία ενός υγιούς πολιτεύματος, η οποία με κάθε ευκαιρία βιάζεται από μετρίους ή εντολοδόχους ή, ακόμη χειρότερα από μετρίους εντολοδόχους. Ωστόσο, παρά τη δυστυχή συγκυρία, οι ιδέες της συλλογικής και ατομικής ευθύνης διατηρούν το νόημά τους, και το πρόβλημα μετατίθεται στην εφαρμογή στην πράξη της αναζήτησης και της απόδοσης της ευθύνης.

Τι μάθαμε κατά τα τελευταία 30 περίπου χρόνια; Μάθαμε ότι είναι "πολιτικά ορθό" να μην κατονομάζουμε και να μην τιμωρούμε αυτούς που είναι υπεύθυνοι για κακώς κείμενες καταστάσεις. Η απαρίθμηση τέτοιων καταστάσεων αγγίζει τα όρια του λαϊκισμού, όμως το λαϊκό αίσθημα περί περιπτώσεων στις οποίες θα έπρεπε, αλλά δεν αποδόθηκαν ποτέ ευθύνες σε κανένα, δεν είναι μόνο έδαφος προς ψηφοθηρική γονιμοποίηση, είναι και δείκτης της πραγματικότητας. Η πραγματικότητα, όμως, είναι και αυτή σχετική. Είναι ίσως άλλη η πραγματικότητα όσων φοίτησαν σε δημοτικά σχολεία που η κατάργηση της βαθμολογίας και του κόκκινου μελανιού στη διόρθωση θεωρήθηκε "κατάκτηση του δημοκρατικού κινήματος". Είναι επίσης άλλη η πραγματικότητα όσων μπήκαν σε δήθεν Πανεπιστήμια με βαθμό πολύ κάτω από τη βάση, αλλά και όσων βγήκαν από τα Πανεπιστήμια (δήθεν ή μη) με ελάχιστο κόπο και, όπως γράφτηκε σε κυριακάτικη εφημερίδα, έλαβαν το πτυχίο τους "copies" και όχι κόποις...

Ετσι, όσοι πρόλαβαν να φοιτήσουν σε σχολεία "παλαιών αρχών", έχουν περισσότερες ικανότητες να αντιληφθούν την ουσία της πολύπλευρης αποσύνθεσης του πολιτεύματος, όπως αυτή βιώνεται καθημερινά από τον μέσο πολίτη. Κάποιοι εξ αυτών έρχονται αναπόφευκτα σε διλλήματα: να περιθωριοποιηθούν αναζητώντας ατομική λύση σε όσα "σε αυτή τη χώρα δεν γίνεται τίποτε", ή να πράξουν άλλο τι; Να επιχειρήσουν να εκμεταλλευτούν σε όφελός τους τον παραλογισμό και την υποκρισία, που σε τελική ανάλυση εγκρίνονται από την πλειοψηφία, ή να επιχειρήσουν να διάγουν βίον Αγίου; Να υποκλιθούν στο "παν μέτριον άριστον" ή να δουλέψουν για να δημιουργήσουν όσα οι "πολιτικά ορθοί" μέτριοι, κατόπιν θα αξιολογήσουν;

Δύσκολα ερωτήματα, σε καιρούς που ο δονκιχωτισμός δεν ανταμείβεται, ούτε και αποδίδει όσα απαιτούνται για να αποτελέσουν οι επόμενες γενιές άλλη μια ευκαιρία για αυτόν τον κόσμο, και όχι άλλη μια φουρνιά ανυποψίαστων και επί της ουσίας αγράμματων καταναλωτών. Η αφελής διαχείριση της δύναμης κατά τον περασμένο αιώνα οδήγησε σε μεγάλης κλίμακας βιαιότητες που λίγο έλειψε να ανατρέψουν τους όρους κυριαρχίας που τελικά επικράτησαν. Στις μέρες μας η πραγματική δύναμη δεν μετριέται με όρους βίαιης επιβολής, αλλά με όρους εκούσιας υποταγής η οποία δεν γίνεται καν αντιληπτή ως υποταγή. Αυτό είναι, μεταξύ πολλών άλλων, επίτευγμα των τελευταίων εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων οι οποίες εδραίωσαν ως αξίες την έλλειψη ιστορικής συνείδησης, τη μετριότητα, την ανοχή και πολλές άλλες, που με κομψότητα και συντομία ονόμασαν "πολιτική ορθότητα".

Με αυτά κατά νου, δεν έχει νόημα να απορούμε για πράγματα όπως η ψηφιακή στρατηγική που τώρα ανακαλύπτεται, η συμφωνία του δημοσίου με τη Microsoft, η μη υλοποίηση πλήθους έργων υποδομής πληροφορικής (και όχι μόνο) στο δημόσιο τομέα, η ελεγχόμενη ενημέρωση σε όλα τα επίπεδα, η κατάσταση στα Πανεπιστήμια, και για πλήθος άλλων στοιχείων της πραγματικότητας που μας καθιστά στην Ευρώπη των 25 τελευταίους και με διαφορά. Εξάλλου, δεν είναι "πολιτικά ορθό" να αναζητήσουμε και να αποδώσουμε ευθύνες...