Δρυός πεσούσης...

(Περιοδικό ne.o. - Τεύχος 87 - Νοέμβριος 2008)
…πας ανήρ ξυλεύεται, λέει η αρχαία παροιμία. Γέμισαν ξαφνικά τα "μέσα" με αναλύσεις σχετικά με την χρηματοπιστωτική κρίση, τα "άτακτα" golden boys, τις "ενέσεις ρευστότητας", τα "τοξικά" ομόλογα και τόσα άλλα που αν μη τι άλλο αποδεικνύουν ένα πράγμα: το σύστημα μπορεί να μην έχει ευστάθεια, αλλά έχει χιούμορ. Ποιο σύστημα; Εκείνο που επιχειρούν να σώσουν οι κυβερνήσεις όλης της (παλαιάς, είπαμε, έχουμε και μια ηλικία) Δύσης, οι οποίες ξαφνικά ανακάλυψαν πακτωλό χρημάτων τα οποία θα χρησιμοποιήσουν, λένε, για να σώσουν "το σύστημα και όχι τις τράπεζες".

Το θέμα γεννάει πολλές απορίες, όπως αυτή που διερωτάται πώς βρέθηκαν χρήματα για να σωθούν οι τράπεζες (συγνώμη, το σύστημα) και δεν βρίσκονται χρήματα για την Παιδεία, την Υγεία και τις Συντάξεις; Ενδιαφέρον έχει η απάντηση που δίνουν οι ανά τον κόσμο διαχειριστές της εξουσίας: τα χρήματα, λέει, δεν θα τα πληρώσουν οι φορολογούμενοι, αλλά θα επιστρέψουν σε αυτούς με τη μορφή περιουσίας του Δημοσίου. Σοβαρά; Δηλαδή το (παγκόσμιο) Δημόσιο, που λέγανε ότι είναι κακό πράγμα για την ανάπτυξη, θα σώσει τώρα την κατάσταση χωρίς ουσιαστικές επιπτώσεις στους μη-δημόσιους φορείς που δημιούργησαν το πρόβλημα, και με χρήματα που (δεν το λένε, αλλά) θα δανειστεί από τους πολίτες;

Μπορεί να μην καταλάβαμε τίποτε από τα προχωρημένα οικονομικά, οπότε "λέμε ανοησίες" θα πουν κάποιοι. Ποιοι, αλήθεια; Στη χειρότερη περίπτωση, οι ίδιοι οι οποίοι συμμετείχαν στη διαχείριση των πολιτικών ή οικονομικών όρων της κατάρρευσης, ενώ, στην καλύτερη περίπτωση, αυτοί που βλέπουν το όλο συμβάν ως ευκαιρία για να γίνουν golden boys στη θέση των golden boys. Οι ίδιοι, που προσπαθούν να μας εξηγήσουν (αλλά εμείς δεν γνωρίζουμε αρκετά για να καταλάβουμε) ότι είναι "σωστό" οι τράπεζες να εγγυώνται ότι θα μας δώσουν μόνο μερικά από τα χρήματά μας, αλλά ακόμη και αν καταρρεύσουν, τα χρέη μας σε αυτές θα συνεχίσουν να υπάρχουν έντοκα, όπως "προβλέπει ο νόμος".

Το πρόβλημα, εν προκειμένω, δεν είναι η γνώση των οικονομικών, την οποία ως τεχνικοί επιστήμονες δεν έχουμε. Οι πλείστες αναφορές μας στο ίδιο επί της ουσίας θέμα κατά το "ανύποπτο παρελθόν" η πρώτη εκ των οποίων έχει ηλικία πλέον της δεκαετίας, δεν βασίζονται σε γνώση οικονομικών. Βασίζονται στη λογική, την οποία δολοφονεί εδώ και χρόνια ένα παγκόσμιο σύστημα το οποίο βασίζει την ανάπτυξη σε "παράγωγα", "ομόλογα" και πάσης φύσεως εμπόριο ανυπόστατων πιθανοτήτων και παραδοχών οι οποίες τελικά δεν μεταφράζονται, δεν αντιστοιχούν, δεν δημιουργούν, πραγματική αξία. Γράφαμε "κάποτε", ότι δεν μπορεί η ανάπτυξη της οικονομίας να βασίζεται στην "πρόσθεση αξίας" σε πράγματα που δεν έχουν παρά μόνο την αξία που τους δίνει μια παραδοχή. Ότι "κάτι χρήσιμο πρέπει να δημιουργούμε πρωτογενώς", ως υλικό ή πνευματικό προϊόν. Και ότι "οι νέες τεχνολογίες μας δίνουν την ευκαιρία να αναπτύξουμε βαριά πνευματική βιομηχανία, ως χώρα".

Αντί αυτού, παρακολουθήσαμε τους συμμαθητές μας στο Πολυτεχνείο να πηγαίνουν "έξω" για "χρηματοοικονομικά", και τελικά να ακολουθούν τη συνταγή που αποτελεί στην ουσία τη δολοφονία της λογικής: "βουτήξτε κατ ευθείαν στο μέλι και αγνοήστε τα λουλουδάκια, τη γύρη και τη δουλειά της μέλισσας". Ετσι μεγάλωσε μια γενιά που το μόνο που έχει δημιουργήσει είναι "παράγωγα", "ομόλογα" και άλλα "σύνθετα" χρηματοοικονομικά προϊόντα. Οι συνετότεροι από αυτούς έχουν αποκτήσει και πραγματικές αξίες, από εκείνες που οι "πολλοί", σε αντίθεση με τα "σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα", θα καταλάβαιναν μια χαρά αν αφήνονταν να δουν. Αλλοι, θα ενσαρκώσουν αργά ή γρήγορα την άλλη όψη του Αμερικάνικου ονείρου.

Μια τελευταία παρατήρηση: η κρίση είναι μεν παγκόσμια, αλλά δεν είναι "ίδια" παντού. Αλλιώς θα την αντιμετωπίσουν οι χώρες που έχουν πραγματικές παραγωγικές υποδομές, και αλλιώς οι υπόλοιπες, που δανείζονται για να πληρώσουν τους δημόσιους υπαλλήλους και μάλλον καταλάβατε πού αναφερόμαστε. Σε μια λεπτή κλωστή, λοιπόν. Και αν όχι, δηλαδή αν όλα αυτά είναι ψέματα ως υπερβολές, σε μια παγκοσμιοποιημένη εικονική πραγματικότητα. Ας διαλέξουμε. Και σε κάθε περίπτωση, εκτός από τις "περιουσίες μας", ας προσπαθήσουμε να διασώσουμε και τη Λογική.